Đọc
lại bài thơ chúc tết năm 1969 của Bác Hồ
Tới Tết Kỷ Sửu 2009 này, bài Thơ chúc tết xuân Kỷ
Dậu - 1969 tròn 40 năm. Bốn mươi năm qua, mỗi độ tết đến xuân về, chúng ta
không còn được nghe lời thơ chúc tết ấm áp của Bác gửi đồng bào, chiến sĩ cả
nước cũng như kiều bào ở nước ngoài. Bởi vậy, suốt bốn mươi năm qua, phút giao
thừa chính là lúc chúng ta nhớ Bác hơn mọi thời khắc.
Sinh thời, Bác Hồ có 22 bài thơ chúc tết đồng bào
ta. Trừ bài thơ chúc tết đầu tiên viết năm 1942 dưới Mặt trận Việt Minh, còn 21
bài thơ chúc tết còn lại, Bác viết với cương vị Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ
cộng hoà để gửi đồng bào cả nước. Nội dung bài thơ chúc tết của Bác thường có
các phần: tổng kết tình hình năm qua, nhận định tình hình sắp tới, chúc mừng
đồng bào nhân dịp xuân về và kêu gọi đoàn kết, thi đua để hoàn thành tốt nhiệm
vụ... Lời thơ giản dị dễ hiểu là mục đích của Bác, như hai câu kết trong thơ
mừng xuân 1964, Bác viết:
Mấy lời thân ái, nôm na
Vừa là kêu gọi, vừa là
mừng xuân.
Bài Thơ chúc tết xuân Kỷ
Dậu - 1969 gồm sáu câu lục bát:
Năm qua thắng lợi vẻ vang
Năm nay tiền tuyến chắc
càng thắng to
Vì độc lập, vì tự do
Đánh cho Mỹ cút, đánh cho
ngụy nhào
Tiến lên! Chiến sĩ, đồng
bào.
Bắc – Nam sum họp xuân
nào vui hơn.
"Năm qua thắng lợi vẻ vang" là Bác nhắc
tới Tổng tiến công Mậu Thân năm 1968, quân ta đã đánh vào các dinh luỹ kiên cố
nhất của giặc ở các thành phố lớn và ngay cả toà Đại sứ Mỹ chính giữa Sài Gòn,
làm cho đế quốc Mỹ và tay sai vô cùng hoang mang và lo sợ. Với cuộc thử sức và
đà thắng lợi đó, Bác tin tương lai "chắc càng thắng to". Và đúng như
vậy, từ năm 1969 trở đi, phong trào đấu tranh giải phóng miền Nam mỗi năm một
phát triển mạnh, và đến mùa xuân năm 1975 đã thắng lợi hoàn toàn.
Bác nhắc lại mục đích chiến đấu hết sức thiêng
liêng của dân tộc ta là "vì độc lập, vì tự do". Bác luôn coi rằng,
với đất nước, con người, độc lập, tự do là cái quý nhất. Từ những năm bị giam
trong nhà tù Tưởng Giới Thạch, Bác đã từng viết:
Trên đời ngàn vạn điều
cay đắng
Cay đắng chi bằng mất tự
do.
Và khi với cương vị Chủ tịch nước kêu gọi đồng
bào cả nước chiến đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược, Bác đã nêu lên chân lý:
"Không có gì quý hơn độc lập, tự do". Trong bài thơ chúc tết này, Bác
còn chỉ ra đánh cho "Mỹ cút" trước để "nguỵ nhào" sau. Đó
là một chiến lược hết sức quan trọng của người lãnh đạo "biết địch, biết
ta". Và thực tế quân, dân ta đã làm đúng như điều Bác dạy: sau những thất
bại quá nặng nề, lính Mỹ buộc phải rút về nước. Nhiệm vụ "đánh cho Mỹ
cút" của quân và dân ta đã hoàn thành. Và khi đó chuyện "nguỵ
nhào" là tất yếu, sớm muộn chỉ còn ở thời gian.
Như trên đã nói, phần kết bài thơ chúc tết của
Bác thường là lời kêu gọi, nhưng nội dung kêu gọi tuỳ thuộc vào gian đoạn lịch
sử. Ở bài thơ chúc tết xuân Tân Mão - 1951, Bác kêu gọi:
Toàn dân hăng hái một
lòng
Thi đua chuẩn bị tổng
phản công kịp thời.
Sau khi nước nhà tạm thời chia cắt, lời kêu gọi
của Bác bao giờ cũng hướng tới thống nhất đất nước, như Thơ chúc tết xuân Canh
Tý - 1960:
Cả nước đồng lòng, hăng
hái tiến lên
Thống nhất nước nhà Bắc,
Nam vui vẻ!
Nhưng những lời kêu gọi ấy chưa bao giờ thống
thiết, thúc giục như hai câu kết trong bài thơ chúc tết cuối cùng này:
Tiến lên, Chiến sĩ, đồng
bào
Bắc – Nam sum họp, xuân
nào vui hơn!
Trong thơ sẵn nhạc, trong nhạc như có tiếng kèn
đồng xung trận. Tôi may mắn cùng đơn vị đã được nghe Bác đọc bài thơ này vào
giao thừa năm 1969, và ngay sau đó được nghe bài hát do nhạc sĩ Huy Thục phổ
nhạc. Mỗi người lính chúng tôi như có thêm sức mạnh và tin tưởng ngày thống
nhất, ngày "Bắc Nam sum họp" đã đến gần.
Thơ chúc Tết Xuân Ký Dậu 1969 là một trong ba bài
thơ chúc tết của Bác được viết bằng thể lục bát truyền thống, số còn lại viết
theo thể thơ tự do, trừ bài lục bát biến thể. Với bố cục chặt chẽ, vừa tổng kết
được tình hình quá khứ, dự đoán cho tương lai, khẳng định lại mục đích chiến
đấu vì độc lập, vì tự do và thống nhất đất nước của nhân dân ta, cùng việc vạch
ra chiến lược đánh địch...bài thơ sử dụng thể thơ lục bát hết sức nhuần nhuyễn.
Về vần, Bác sử dụng vần tuyệt đối trong toàn bài: càng vần với vang, cho vần
với do, và ba chữ nhào, bào, nào vần với nhau. Về điệu, tất cả các chữ thứ hai
trong câu bát đều thanh bằng, các chữ thứ tư trong câu lục bát đều thanh trắc.
Riêng câu lục, chỉ có một câu phá cách, chữ thứ hai thanh trắc, chữ thứ tư
thanh bằng là câu: "Vì độc lập, vì tự do", nhưng được Bác ngắt nhịp
3/3 (chứ không ngắt nhịp 2/2/2 thường tình). Điều này chứng tỏ Bác rất tinh
thông thể thơ lục bát.
Gần bốn mươi năm Bác đi xa, cùng với Di chúc,
những tác phẩm thơ văn của Bác để lại là tài sản vô giá đối với dân tộc ta. Mỗi
dịp tết đến, xuân về, nhất là tết năm nay, khi bài thơ chúc tết cuối cùng của
Bác tròn bốn mươi tuổi, chúng ta đọc lại từng câu, ngẫm nghĩ và cảm nhận bao
điều lớn lao, sâu xa từ những con chữ bình thường giản dị.
Đăng trên Tạp chí Văn hoá Quân sự
Nhà thơ Vương Trọng
Lượt truy câp: 1837307
Trong ngày:
Đang online: 71