Đại đoàn kết (ĐĐK) là một truyền thống cực kỳ quý báu, sợi chỉ đỏ xuyên suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Chính tư tưởng đoàn kết, tinh thần yêu nước nồng nàn, đã tạo sức mạnh to lớn để ông cha ta chiến thắng “thù trong, giặc ngoài”, bảo vệ vững chắc bờ cõi, non sông, giữ vững sự thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thịnh vượng, sánh vai cùng các cường quốc, năm châu.

Thời đại Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn chú trọng phát huy sức mạnh của khối ĐĐK toàn dân; coi đó là vấn đề chiến lược, có ý nghĩa sống còn, quyết định thành bại của cách mạng, bộ phận hữu cơ, tư tưởng xuyên suốt trong đường lối cách mạng của Ðảng, phù hợp với đòi hỏi khách quan của quần chúng nhân dân. Ngay sau khi ra đời, ngày 18-11-1930, Đảng ta đã quyết định thành lập Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam nhằm tập hợp rộng rãi các giai cấp, dân tộc, tôn giáo, tầng lớp xã hội, tạo sức mạnh tổng hợp toàn dân tộc thực hiện thắng lợi mục tiêu, con đường đã chọn. Suốt 85 năm qua, với các phương thức hoạt động, hình thức tổ chức, tên gọi khác nhau, Mặt trận Dân tộc thống nhất đã lớn mạnh không ngừng và có những đóng góp hết sức to lớn cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và giải phóng con người. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, ĐĐK toàn dân tộc trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức là nguồn sức mạnh, động lực chủ yếu để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ cách mạng trong mỗi thời kỳ. Đoàn kết trong Mặt trận Việt Minh, nhân dân ta làm Cách mạng Tháng Tám thành công, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Đoàn kết trong Mặt trận Liên Việt, kháng chiến chống thực dân Pháp giành thắng lợi, lập lại hòa bình ở Đông Dương, giải phóng hoàn toàn miền Bắc. Đoàn kết trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN), Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hoà bình Việt Nam, tạo sức mạnh để nhân dân ta “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”, hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; tiến hành công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Như vậy, ĐĐK trong Mặt trận Dân tộc thống nhất là một trong những nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Trong suốt quá trình lãnh đạo, Ðảng ta luôn khẳng định: Sự nghiệp cách mạng là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; không ngừng quan tâm chăm lo xây dựng, phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong đấu tranh cách mạng. Với chủ trương, chính sách đúng đắn, đáp ứng quyền lợi, nguyện vọng chính đáng của nhân dân, ngay trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên và được bổ sung, hoàn thiện, trong suốt quá trình chuẩn bị, Đảng ta đã phát huy tinh thần đoàn kết toàn dân tộc, tập hợp lực lượng để tiến hành Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám, mà thể hiện rõ nhất là quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ Tám (tháng 5-1941). Ngày 25-10-1941, Mặt trận Việt Minh công bố Tuyên ngôn, Chương trình và Điều lệ hoạt động, giương cao ngọn cờ ĐĐK dân tộc, với chủ trương liên hiệp hết thảy các giới đồng bào yêu nước, không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, trai gái, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, “cùng nhau mưu cuộc dân tộc giải phóng và sinh tồn’’. Đồng thời khẳng định, coi quyền lợi dân tộc cao hơn hết thảy, “Việt Minh sẵn sàng giơ tay đón tiếp những cá nhân hay đoàn thể, không cứ theo chủ nghĩa quốc tế hay quốc gia, miễn thành thực muốn đánh đuổi Nhật, Pháp để dựng lên một nước Việt Nam tự do và độc lập”. Tiếp nối tinh thần đó, qua các kỳ đại hội, chủ trương về ĐĐK dân tộc luôn được Đảng ta đặt lên hàng đầu trong hoạch định chính sách, đường lối cách mạng, phù hợp với yêu cầu thực tiễn đất nước, thông qua hoạt động của MTTQVN. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận không ngừng được củng cố về tổ chức, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, tiếp tục khẳng định và phát huy vị trí, vai trò trong đời sống chính trị - xã hội; mối quan hệ giữa Mặt trận với các tầng lớp nhân dân ngày càng mật thiết, gắn bó. Tổ chức các cấp của Mặt trận đã triển khai nhiều hoạt động cụ thể, đóng góp tích cực vào giải quyết những vấn đề quốc kế dân sinh, bức xúc trong đời sống xã hội, phát huy dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội và khối ĐĐK toàn dân tộc, củng cố mối liên hệ máu thịt giữa Ðảng, Nhà nước với nhân dân.

Hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của quân và dân ta được tiến hành trong bối cảnh tình hình quốc tế, khu vực có nhiều biến động phức tạp, tiềm ẩn bất trắc, khó lường. Đối với nước ta, các thế lực thù địch không ngừng chống phá bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, chia rẽ mối đoàn kết, thống nhất trong Đảng và trong xã hội. Tình hình đó đã và đang đặt ra không ít khó khăn, thách thức cho toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta. Vì vậy, đòi hỏi Đảng phải tập trung lãnh đạo hoàn thành ở mức cao nhất các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, đẩy mạnh thực hiện các đột phá chiến lược, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, bảo đảm an sinh xã hội, cải thiện đời sống nhân dân; tăng cường quốc phòng - an ninh, giữ vững độc lập, chủ quyền và môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. Nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu đó, chúng ta phải có sự nỗ lực phấn đấu rất cao trên các lĩnh vực; đặc biệt, phải tiếp tục phát huy dân chủ và sức mạnh ĐĐK toàn dân tộc. Trong đó, lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ là lợi ích cao nhất của đất nước; đồng thời, đẩy mạnh thực hiện “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” làm điểm tương đồng, tôn trọng những ý kiến khác nhau không trái với lợi ích chung; đề cao tinh thần dân tộc, truyền thống nhân nghĩa, khoan dung,... để tập hợp, đoàn kết sức mạnh toàn dân, tạo sự đồng thuận xã hội.

Trước hết, phải tăng cường giáo dục, khơi dậy truyền thống yêu nước, làm cho toàn Ðảng, toàn dân, toàn quân ta nhận thức sâu sắc vị trí, tầm quan trọng của sức mạnh khối ĐĐK toàn dân tộc đối với sự nghiệp cách mạng. Muốn quy tụ, tập hợp được mọi giai cấp, tầng lớp để một lòng tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, chúng ta cần phải khơi dậy truyền thống đoàn kết, tinh thần yêu nước bất khuất, quật cường của ông cha ta trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Truyền thống đó đã được kết tinh trong bản lĩnh, ý chí, sức mạnh, cốt cách của con người Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử và là cơ sở, nền tảng cho mọi thắng lợi. Hiện nay, các tầng lớp, giai cấp trong xã hội Việt Nam tuy có những khác nhau, nhưng họ đều có một điểm chung như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đúc kết: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”2. Bởi vậy, các cơ quan, ban ngành, đoàn thể và mỗi đảng viên cần phát huy vai trò trong giáo dục, khơi dậy tinh thần yêu nước cho quần chúng nhân dân. Đồng thời, nâng cao trách nhiệm, năng lực công tác tuyên truyền, vận động làm rõ vai trò của sức mạnh ĐĐK toàn dân tộc đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng. Tư tưởng ĐĐK dân tộc phải được thể hiện rõ trong mọi chủ trương của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại và trong tiềm thức của các tầng lớp nhân dân. Chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các quy định của địa phương phải tạo điều kiện, môi trường thuận lợi nhằm khai thác mọi tiềm năng, lợi thế trong các lĩnh vực hoạt động; khuyến khích mọi người, mọi tổ chức, lực lượng phát huy cao độ nguồn lực, ý chí, tài năng, sức sáng tạo để đóng góp thiết thực cho sự nghiệp đổi mới, CNH,HĐH, xây dựng và bảo vệ đất nước, không ngừng cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.

Là hạt nhân tập hợp quần chúng, huy động sức mạnh của toàn dân tộc trong sự nghiệp cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng, MTTQVN cần phát huy vai trò trong tập hợp lực lượng, xây dựng khối ĐĐK toàn dân. Thực tế lịch sử cho thấy, ngay từ khi ra đời, MTTQVN đã là tổ chức đại diện cho lợi ích của nhân dân; nơi tập hợp sức mạnh của toàn dân tộc. Trước yêu cầu nhiệm vụ mới, Mặt trận cần tiếp tục quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng sáng tạo chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về ĐĐK dân tộc; không ngừng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, phát huy vai trò, trách nhiệm trong vận động, tập hợp quần chúng nhân dân tích cực tham gia vào các phong trào hành động cách mạng; đề cao truyền thống nhân nghĩa, khoan dung, xây dựng tinh thần cởi mở, tin cậy lẫn nhau vì sự ổn định chính trị và đồng thuận xã hội. Với tư cách là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; một bộ phận của hệ thống chính trị, cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, đại diện cho ý chí, nguyện vọng, quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, Mặt trận cần phát huy tốt chức năng phản biện, giám sát các mặt hoạt động của Đảng, Nhà nước và xã hội. Đồng thời, tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, tăng cường mối liên hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Mặt trận cần động viên các tổ chức thành viên đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị; qua đó, tăng cường đoàn kết, đồng thuận xã hội, đẩy mạnh các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước, thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, đối ngoại, thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. MTTQVN từ Trung ương đến cơ sở cần tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, chăm lo lợi ích của các đoàn viên, hội viên; thường xuyên kiện toàn tổ chức, khơi dậy và phát huy sức sáng tạo của nhân dân, góp phần tăng cường đồng thuận xã hội và khối ĐĐK toàn dân tộc.

Cùng với đó, cần thực hiện nghiêm Quy chế Dân chủ ở cơ sở, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trên các lĩnh vực. Phát huy khối ĐĐK dân tộc luôn gắn liền với yêu cầu mở rộng dân chủ và giữ vững kỷ cương trong đời sống xã hội. Do vậy, các cơ quan Nhà nước, các cấp chính quyền phải chăm lo phát huy và bảo đảm quyền dân chủ của nhân dân theo pháp luật; ngăn chặn, xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật và quyền làm chủ của nhân dân, gây rối trật tự công cộng, ảnh hưởng đến sự ổn định xã hội, chia rẽ khối ĐĐK dân tộc. Đồng thời, thực hiện nghiêm Quy chế Dân chủ ở cơ sở, nhất là Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn theo tinh thần “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”, tạo không khí dân chủ để nhân dân tích cực tham gia vào mọi mặt của đời sống xã hội; giám sát, kiểm tra các công trình xây dựng nông thôn mới, giải phóng mặt bằng, thu hồi ruộng đất, v.v. Mặt trận và các đoàn thể nhân dân cần tăng cường và phát huy vai trò trong hệ thống chính trị, đời sống xã hội; sự đối thoại giữa các cấp uỷ đảng, chính quyền với nhân dân thường xuyên được coi trọng. Qua đó, đảm bảo cho các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội được thực hiện hài hòa; sự đồng thuận xã hội, điểm tương đồng trong nhân dân được khẳng định. Đây là những nhân tố quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, tăng cường quốc phòng - an ninh; nâng cao vị thế của nước ta trên trường quốc tế.

Phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với Mặt trận, phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Theo đó, Đảng, Nhà nước tiếp tục hoàn thiện chủ trương, chính sách, pháp luật, nhất là những vấn đề liên quan trực tiếp yếu tố dân tộc, giai cấp, tôn giáo và người Việt Nam ở nước ngoài, sát yêu cầu thực tiễn. Các cấp ủy đảng cần đổi mới hơn nữa phương thức lãnh đạo đối với hoạt động của hệ thống chính trị và toàn xã hội, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Các cấp ủy đảng, chính quyền thường xuyên lắng nghe ý kiến của Mặt trận và các đoàn thể phản ánh về những vấn đề mà nhân dân quan tâm, động viên họ tích cực tham gia phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xóa đói giảm nghèo, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn, v.v. Có như vậy, sức mạnh của khối ĐĐK toàn dân tộc mới được phát huy; “thế trận lòng dân” được xây dựng vững chắc; mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân được tăng cường, tạo động lực thúc đẩy thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.